shutterstock_366705584
“Je bent wat je papa eet”
15 augustus 2016

“De eerste 1000 dagen maken een leven lang verschil”

shutterstock_394037485

Al direct vanaf de conceptie is de voeding van de aanstaande moeder essentieel voor de gezondheid van het kind, tot ver in de volwassenheid. Teveel, te weinig of te eenzijdige voeding tijdens de zwangerschap is schadelijk voor de gezondheid van het kind dat door hart- en vaatziekten geplaagd zelfs eerder zou overlijden.

Artikel: “DE EERSTE 1000 DAGEN MAKEN EEN LEVEN LANG VERSCHIL”

Wat suggereert de titel?

De ontwikkeling van het kind vanaf conceptie tot ongeveer 1.5 jaar na de geboorte is even cruciaal als kwetsbaar. Vooral in die eerste 1000 dagen moeten moeders zorgvuldig omgaan met hun eten, gevarieerd en matig eten bevordert de gezondheid van het kind tot op hoge leeftijd.

Op welk wetenschappelijk onderzoek is het nieuws- of persbericht gebaseerd?

Het artikel is gebaseerd op de veronderstelling van de Engelse epidemioloog David Barker dat de foetus van ondervoede vrouwen in de baarmoeder wordt geprogrammeerd voor een voedselarme omgeving na de geboorte. Als die omgeving voedselrijk blijkt te zijn is er sprake van een ‘mismatch’ die leidt tot overgewicht en hart- en vaatziektes op latere leeftijd.

Lees de Barker paper hier

Is dit echt wetenschappelijk nieuws?

Het artikel verwijst vooral naar de hongerwinter studies van Tessa Roseboom en haar team. Zij deed jarenlang onderzoek naar de kinderen van vrouwen die tijdens de hongerwinter van 1944-1945 zwanger waren. In die beruchte winter leden zwangere vrouwen aan ernstige ondervoeding, met een dagelijkse rantsoenering van ongeveer 500 calorieën waar 4- of 5 keer zoveel nodig zouden zijn. Die extreme honger vooral in het eerste trimester na de conceptie gaf bij de kinderen op latere leeftijd allerlei nare gezondheidsproblemen te zien. Echt nieuwe gegevens worden in het Women’s Health artikel niet gepresenteerd. Dit is dus oud nieuws

Lees de Roseboom paper hier

Wat is de kwaliteit van het onderzoek?

Op de kwaliteit van het onderzoek naar de hongerwinter door het Amsterdamse team van Tessa Roseboom en het Leidse team van Bas Heijmans is over het algemeen niet veel aan te merken. Wel is het quasi-experimenteel onderzoek, dus vanzelfsprekend niet gebaseerd op gerandomiseerde toewijzing aan ondervoede en controlegroep. Maar de onderzoekers hebben wel slim samengestelde groepen gemaakt waardoor aannemelijk wordt dat extreme ondervoeding in de baarmoeder een verhoogd risico op slechte gezondheid in de volwassenheid voorspelt.

Wat is de praktische bruikbaarheid? Ethische verantwoording?

De titel van het artikel suggereert dat de eerste 1000 dagen cruciaal zijn. De Barker hypothese betreft de prenatale periode, en het onderzoek naar de hongerwinter is zelfs vooral gericht op de eerste 3 maanden na conceptie. Er is dus sprake van zware overgeneralisatie in het artikel van Women’s Health. De praktische bruikbaarheid van het hongerwinteronderzoek voor de hedendaagse zwangere vrouw in de westerse wereld is nihil. De hongerwinter leidde tot extreme ondervoeding, en in zekere zin zou het verrassender zijn geweest als dat geen effect op de foetus en het opgroeiende kind zou hebben gehad. Ondanks deze beperkingen is het artikel toch relevant en wel om twee redenen. Ten eerste is ondervoeding van zwangere vrouwen in grote delen van de wereld nog steeds aan de orde —denk aan oorlogsgebieden in het Midden-Oosten en aan sommige Afrikaanse landen. Het is belangrijk te beseffen dat ondervoeding in de eerste 3 maanden na conceptie levenslange gevolgen voor het (ongeboren) kind heeft. Ten tweede zijn de eerste 1000 dagen na conceptie uiteraard van groot belang voor de vedere ontwikkeling. Al vanaf de conceptie is sprake van opvoeding —niet alleen via voeding. Of de eerste periode ook meteen de belangrijkste en meest beslissende levensfase is, laat zich nog bezien. Maar in de eerste paar jaren na de geboorte is zonder twijfel sprake van een razendsnelle fysieke, sociaal-emotionele en cogntitieve ontwikkeling waarin ook veel kan mislopen. Extra aandacht voor die eerste 1000 dagen is dus zeker een goede zaak.