05 icons all 03
“Interlandelijke adoptie en gehechtheid”
2 maart 2017

“Peuters die naar crèche gaan hebben meer last van stress”

shutterstock_288193652

Onlangs laaide een aloude discussie op in de media: is crèchebezoek slecht voor jonge kinderen? De aanleiding is een Noors onderzoek waarin het hormoon cortisol is geanalyseerd tijdens twee dagen op de kinderopvang en twee dagen thuis. De onderzoekers zagen hogere cortisolwaarden op de dagen van de kinderopvang, en concludeerden dat de kinderen daar meer stress ervaren dan thuis. Klik hier voor een artikel van RTL Nieuws.

 

Wat suggereert de titel?

“Peuters die naar crèche gaan hebben meer last van stress” geeft aan dat crèchebezoek een belasting is voor peuters. De auteurs –en met hen de journalisten- noemen cortisol een stresshormoon, en verhoogde cortisolniveau ‘s zou verhoogde stress betekenen. Klik hier voor een artikel in The Daily Mail.

 

Op welk wetenschappelijk onderzoek is het nieuws- of persbericht gebaseerd?

May Britt Drugli, Elisabet Solheim, Stian Lydersen, Vibeke Moe, Lars Smith & Turid Suzanne Berg-Nielsen (2017): Elevated cortisol levels in Norwegian toddlers in childcare, Early Child Development and Care, DOI: 10.1080/03004430.2016.1278368

Het artikel is verschenen in een tijdschrift met relatief lage impact, en behoort zeker niet tot de meest prestigieuze tijdschriften op het vakgebied van pedagogiek of ontwikkelingspsychologie.

Link naar het wetenschappelijk artikel.

 

Is dit echt wetenschappelijk nieuws?

De Noorse studie naar ruim 100 peuters brengt niet echt nieuws. Dat cortisol stijgt tijdens een dag op de crèche vergeleken met de gebruikelijke daling thuis is al in veel studies aangetoond, en ook in een meta-analyse bevestigd (Vermeer & Van IJzendoorn, 2006) . De studie voegt daaraan erg weinig toe. Er is bijvoorbeeld niet gekeken naar de lange-termijn gevolgen van de verhoogde cortisol: cruciale vraag is of dit echt schadelijk is voor de cognitieve of sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Daarover geeft de studie geen uitsluitsel.

M. B. Drugli et al.: Change in cortisol levels (log-transformed nmol/L) from morning to mid-afternoon at home and in childcare (mixedmodel analysis).

M. B. Drugli et al.: Change in cortisol levels (log-transformed nmol/L) from morning to mid-afternoon at home and in childcare (mixedmodel
analysis).

H.J. Vermeer, M.H. van IJzendoorn: Diurnal changes in cortisol levels between mid-morning (AM) and mid-afternoon (PM) at home and at daycare. [These data were compiled from four studies using saliva samples (Dettling et al., 1999, 2000; Tout et al., 1998; Watamura et al., 2003)].

H.J. Vermeer, M.H. van IJzendoorn: Diurnal changes in cortisol levels between mid-morning (AM) and mid-afternoon (PM) at home and at daycare.
[These data were compiled from four studies using saliva samples (Dettling et al., 1999, 2000; Tout et al., 1998; Watamura et al., 2003)].


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wat is de kwaliteit van het onderzoek?

De auteurs noemen cortisol een stresshormoon maar dat is onjuist. Cortisol activeert het organisme. Cortisol wordt aangemaakt in de nacht en piekt in de vroege ochtend, even na het opstaan, en geeft dan dezelfde ‘boost’ als de eerste kop koffie: het maakt alert en actief. Het gebruikelijke traject van cortisol is vanaf een piek in de vroege ochtend naar een geleidelijke afname in de loop van de dag, tot een dieptepunt in het begin van de avond. De cortisolniveau‘s van peuters in de opvang vertonen een licht stijgende trend wanneer de metingen ervan rond 10 uur in de ochtend en rond 4 uur in de namiddag plaatsvinden. Dat kan wijzen op verhoogde activiteit vanwege de groep leeftijdgenoten die alle aandacht opeist en kan ook wijzen op verhoogde en zelfs al te hoge spanning en angst vanwege de afwezigheid van de ouders. Zonder extra informatie over de belevingen van de peuters thuis en tijdens de opvang weten we niet welke oorzaak aan de orde is. En zonder metingen van de gevolgen op langere termijn weten we ook niet of verhoogde cortisolniveau‘s tijdens crèchebezoek inderdaad schadelijk zijn voor het kind.

De studie is cross-sectioneel, en niet experimenteel of longitudinaal. Dat geeft problemen met causale conclusies. Is er sprake van een oorzaak-gevolg relatie en veroorzaakt crèchebezoek cortisol, of zijn er andere oorzaken in het spel, bijvoorbeeld dat het kind door druk verkeer of met openbaar vervoer naar het kinderdagverblijf wordt gebracht. De onderzoekers menen dat ze een aanwijzing voor een causale relatie tussen uren in de opvang en stress hebben gevonden. Want voltijds crèchebezoek (minstens 8 uur per dag) geeft hogere cortisolwaarden dan minder uren crècheverblijf per dag (tussen 5-7 uur). Maar die conclusie berust op een statistische fout. Tabel 4 in hun artikel laat 1 interactie zien met een p-waarde net onder de .05, de overige 7 toetsen liggen daar (ver) boven. Hier is correctie voor multipele toetsen broodnodig en dan verdwijnt dit resultaat als sneeuw voor de zon, en daarmee ook de conclusie van een dosis-respons causale samenhang.

 

Wat is de praktische bruikbaarheid? Ethische verantwoording?

Kortom, dit Noorse onderzoek is wetenschappelijk gezien niets nieuws, en eigenlijk teleurstellend beperkt in opzet en uitwerking. Ouders kunnen hier weinig van leren. Eerst moet duidelijk worden wat hogere cortisolwaarden op langere termijn betekenen, en welke kinderen het meest gevoelig zijn voor verhoogd cortisol tijden het bezoek aan een kinderdagverblijf.

Lees hier een artikel uit De Volkskrant waarin Van IJzendoorn aan het woord komt over het onderzoek van Drugli en collega’s.

Zie hier een artikel van Kinderopvang Totaal.